Toen westerse landen na het uitbreken van de oorlog allerlei sancties tegen Rusland instelden, ging ik op zoek naar literatuur over de effectiviteit van economische sancties. Dat viel niet mee. Veel is er niet over geschreven en de studies die ik vond, concludeerden dat sancties weinig effectief zijn. Voorlopig hebben de sancties ook nog geen einde gemaakt aan de oorlog.
Vaak wordt betoogd dat het stopzetten van leveringen van onderdelen van machines en voertuigen op termijn voor grote problemen gaat zorgen en dat zou best kunnen. Maar op langere termijn hopen wij onze relatie met Rusland te normaliseren. Toch? Het gaat om de korte termijn. Afgaande op de officiële statistieken lijkt de economisch schade op korte termijn nog wel mee te vallen. Het IMF verminderde onlangs de voor dit jaar voorspelde krimp van de Russische economie.
Veel meer pijn dan wij denken
Een recent rapport van onderzoekers van de universiteit van Yale concludeert echter dat de Russen de statistieken vervalsen en dat de economische pijn veel groter is dan wij denken.
Ik volg de Russische de officiële statistieken op een afstandje. De autoverkopen zijn meer dan 80% lager dan vorig jaar. Daar zal niet veel aan gelogen zijn. De detailhandelsomzetten liggen volgens de beschikbare informatie bijna 10% lager dan een jaar geleden en zo’n 15% lager dan vlak voor de oorlog. Zo’n cijfer lijkt evenmin opgeleukt. De industriële productie zou in juni slechts 1,8% lager zijn geweest dan vorig jaar. Dat lijkt misschien verdacht, maar vergeet niet dat er in januari nog een gezonde +8,6% stond.
Volgens de onderzoekers van Yale is het veel moeilijker voor de Russen dan wij denken om alternatieve markten voor hun olie en gas te vinden. De logistiek is daar niet op ingericht. India en China spinnen er garen bij. De prijs van Russische olie ligt doorgaans heel dichtbij die van noordzeeolie, maar noteert momenteel zo’n 30 dollar per vat lager, al is dat dan nog wel dezelfde prijs als een jaar geleden.
Ook menen de Yale-onderzoekers dat het vertrek van westerse bedrijven de Russische economie voor 40% stil heeft gelegd. Dat lijkt mij veel. McDonald’s is vertrokken, maar nu worden de hamburgers gebakken door een Russisch bedrijf, al schijnen er veel klachten over de kwaliteit te zijn.
Bevestigen acties centrale bank het gelijk van Yale?
In mijn poging om te beoordelen of de Yale onderzoekers gelijk hebben, kijk ik ook naar de activiteiten van de Russische centrale bank. Nadat ze direct na het uitbreken van de oorlog de rente fors hadden verhoogd, is die nu al vijf keer verlaagd. De officiële rente is inmiddels een stuk lager dan de inflatie. Ik vind dat de centrale bank wel heel veel haast heeft met renteverlagingen.
De centrale bank is erin geslaagd de roebel sterk te maken door de kapitaaluitstroom zoveel mogelijk aan banden te leggen. Dat lukt zeker niet volledig. Want ondanks de grootste overschotten ooit op de lopende rekening van de betalingsbalans is de deviezenreserve dit jaar al 50 miljard dollar gekrompen. Kennelijk ‘ontsnapt’ er toch nog een hoop kapitaal het land.
Ik heb mijn twijfel bij die Yale-studie al kan ik niet met zekerheid zeggen dat ze ongelijk hebben. Wat mij eigenlijk nog het meest opvalt is de (ietwat ingetogen) triomfantelijkheid waarmee de conclusies worden gepresenteerd. De sancties zijn een succes want ze doen de Russen veel pijn. Let wel, die pijn wordt niet zozeer door Poetin en zijn kliek gevoeld, maar door de gewone Rus.
In militaire conflicten vermijden we tegenwoordig zoveel mogelijk om burgerslachtoffers te maken. Feitelijk stelt de Yale-studie dat de sancties een succes zijn omdat we daarmee Russische burgers treffen. Als je de opiniepeilingen mag geloven, leidt de economische pijn nog niet tot maatschappelijke onvrede die het regime destabiliseert. Ik laat graag aan anderen over te oordelen of het sanctiebeleid dat vooral burgerslachtoffers maakt op langere termijn erg verstandig is.
Han de Jong is voormalig hoofdeconoom van ABN Amro. Hij schrijft wekelijks voor Investment Officer over economie en markten. Meer informatie over zijn visie kunt u lezen op Crystal Clear Economics.
