De toenemende focus van rijke investeerders en beleggers op assets als vastgoed, landbouwgrond en kunst is een zorgwekkend signaal voor de economische ontwikkeling van landen, zegt hoogleraar en bestseller-auteur Branko Milanovic in een gesprek met Fondsnieuws.
Milanovic spreekt van 'niet-productieve' investeringen. Beter is het volgens hem te investeren of te beleggen in productieve assets, zoals technologie, die wel wezenlijk bijdragen aan groei, werkgelegenheid en innovatie van een land.
De econoom, die eerder voor de Wereldbank werkte, maakt zich daarover meer zorgen dan over het door Fondsnieuws voorgelegde feit dat centrale banken als de ECB met hun beleid van kwantitatieve verruiming een asset bubbel hebben veroorzaakt die vooral vermogende mensen ten goede is gekomen, terwijl spaarders door de bewust laag gehouden rente juist zwaar werden getroffen.
Bronnen van inkomensongelijkheid
Aan de vraag naar de rol van de ECB ging de discussie vooraf wat het effect van de beurscrisis van 2008 op de inkomensongelijkheid in de wereld is geweest - het thema waar Milanovic inmiddels dé wereldwijde specialist van is.
Hij zegt in dat kader dat de beurscrisis van 2008, met koersdalingen tot meer dan 40 procent, aanvankelijk de grote 'gelijkmaker' was en ten koste ging van de rijkdom van de superrijken. Maar vanaf 2010 loopt de inkomensongelijkheid ten gunste van de mensen met vermogenstitels, zoals aandelen en obligaties, weer op.
'De meest recente data dateert van 2014 en daaruit blijkt dat de geldstromen die met kapitaalwinst samenhangen, zoals dividend en couponrentes, weer fors stijgen,' zegt Milanovic. Hij wijst erop dat de inkomensverschillen in westerse samenlevingen tussen 'hoog' en 'laag' tussen 1988 en 2008 fors zijn gestegen, maar na 2008 vooralsnog geen significante veranderingen laten zien. Maar dat laatste zegt vooral iets over het feit dat recente data nog niet beschikbaar is. De economie is op dit moment zowel in de VS als in Europa robuust.
"Financialisering" van economie
Milanovic, die donderdagavond voor het Johns Adams Institute in Amsterdam spreekt over zijn zojuist vertaalde boek 'Wereldwijde ongelijkheid, welvaart in de 21e eeuw', vindt investeringen in vastgoed en dergelijke het bewijs van het begin van een "financialisering" van een economie.
Met verwijzing naar het boek 'The Invisible Hand?' van hoogleraar Bas van Bavel is dat volgens hem een karakteristiek van een stagnerende economie. Zo wordt in de wetenschap al een vergelijking getrokken met 1732. Dat was het jaar dat de inkomensongelijkheid in Nederland historisch op zijn hoogst was. De oorzaak was dat de regenten hun rijkdom niet meer gebruikten om te ondernemen, zoals in de 17e eeuw, maar gingen rentenieren.
In de wetenschappelijke literatuur wordt de achttiende eeuw in Nederland 'een zilveren eeuw' genoemd: een stagnatie op hoog niveau.
Nivellering in Nederland duurde 250 jaar
Na 1732 is in Nederland gedurende een periode van 250 jaar sprake geweest van nivellering, waar in de jaren '80 van de 20e eeuw een einde kwam. Die kentering volgde op het door president Reagan en premier Thatcher ingezette beleid van deregulering en liberalisering.
Volgens Milanovic ging dat gepaard met een proces van globalisering dat de superrijken in het Westen goed heeft gedaan en de middenklasse in opkomende economieën in China, India en Indonesië ook. Maar niet de (blanke) middenklasse in het Westen, die gaat er sinds 1988 structureel op achteruit. Oorzaak: te laag opgeleid, waardoor ze in het proces van grootschalige technologische innovatie niet voldoende mee kunnen. Deze ontwikkeling duidt Milanovic met zijn beroemd geworden 'olifantengrafiek' en is mogelijk ook een verklaring voor het opkomende populisme in het Westen.
De Servisch-Amerikaanse wetenschapper vraagt zich af of beleidsmakers de inkomensongelijkheid in het Westen echt willen aanpakken. 'Nee, die indruk heb ik niet. Het is ook bijna niet te doen. Als je rijkdom aanpakt, gaan de "ultra high net worth individuals" naar Singapore of elders. Kijk naar Frankrijk, daar werden fors hogere vermogensbelastingen opgelegd, waarna volgens de cijfers 600.000 ingezetenen naar landen als Zwitserland zijn vertrokken.'
Milanovic maakt zich wel zorgen over het effect van 'niets doen' door regeringen en beleidsmakers. 'Daarmee ga je de inkomens- en standsverschillen voor zeer lange tijd vastleggen. Kinderen krijgen dan ondermeer betere opleidingen en zo bouw je inkomens- en kansongelijkheid structureel in het systeem in.'
Milanovic sprak woensdagmiddag in Utrecht ter gelegenheid van de Prof. F. de Vries Lecture 2017.
