Vorige week was ik uitgenodigd om op een bijeenkomst mijn licht te laten schijnen op de macro-economische gevolgen van de Europese Green Deal. Vrij bijzonder, want verzoeken om over dat onderwerp te spreken krijg ik eerlijk gezegd niet vaak. Toen ik werd uitgenodigd, zei ik dat ook.
Ik adviseerde om een spreker te zoeken die waarschijnlijk een positiever verhaal zou vertellen dan ik zou doen, wat bij het publiek dat ik mij zo voorstelde in betere aarde zou vallen. De organisator hield voet bij stuk. Dat ik kritisch zou zijn over de macro-economische gevolgen van de Green Deal was geen probleem.
Enfin, ik er heen en ik had er zin in. Het publiek bestond uit meest technisch opgeleide of ingestelde mensen die, naar ik vermoed allemaal meer dan gemiddeld geïnteresseerd zijn in duurzaamheid en voor wie duurzaamheid in hun werkzame leven een belangrijk verdienmodel is.
In mijn power point had ik een aantal meerkeuzevragen opgenomen waar mensen door hun hand op te steken konden aangeven wat ze vonden, dachten of wisten. Dat leverde een even interessant als onthutsend beeld op. De grote meerderheid van deze geïnteresseerden bleek niet te weten dat de uitstoot van broeikasgassen en bijvoorbeeld verzurende stoffen sinds 1990 behoorlijk is afgenomen in ons land. En het aandeel dat duurzame energie bijdraagt aan de totale energievoorziening in ons land werd zwaar overschat.
Een grote meerderheid dacht verder dat de Green Deal positief zou zijn voor de economische groei, alhoewel het enthousiasme voor economische groei op zich niet bijster groot was.
Het belang van economische groei
Ik begon daarom maar eens met uit te leggen dat het beeld over economische groei veel te negatief is. Verwar economische groei niet met hebzucht of materialisme. De mens wil vooruit en zal altijd proberen de efficiëntie te verhogen. Dat levert automatisch groei op. Als we niet groeien kan niemand vooruitgaan in materiële welvaart zonder dat een ander inlevert en in landen zonder economische groei krijgen juist jongeren weinig kansen. Kijk naar onze huizenmarkt. Als je te weinig bouwt, zijn jongeren de dupe. Willen we dat?
Verder blijkt dat mensen meer waarde hechten en geld besteden aan de kwaliteit van hun leefomgeving naarmate hun welvaart stijgt, zodat economische groei juist tot een verbetering van die leefomgeving leidt. Dat gaat niet vanzelf, maar het gebeurt wel.
De perceptie dat de Green Deal tot meer economische groei leidt, wordt gevoed door campagnes en beeldvorming. Commissievoorzitter Von der Leyen zei in 2019 “The Green Deal is our new growth strategy.” Het doet me denken aan de hooggespannen verwachtingen van de Duitse hereniging. Nagenoeg alle Duitse economen beweerden destijds dat die hereniging zichzelf zou financieren. Het bleek echter uiterst kostbaar. Meer recent beweerden Brexiteers in hun euforie dat het verlaten van de EU goed zou zijn voor de Britse economie. Al heel snel komen ze van een koude kermis thuis. Politici moeten uitkijken met zo’n strategie. Een oud adagium zegt: “you can fool all people some of the time and you can fool some people all of the time, but you cannot fool all people all of the time”.
Feitelijk worden we door de beoogde energietransitie, die een belangrijk onderdeel is van de Green Deal, voor een enorme uitdaging geplaatst. In het verleden heeft de mensheid de eigen levensstandaard steeds drastisch weten te verhogen wanneer men overschakelde naar energiebronnen die betrouwbaarder, efficiënter en goedkoper waren dan voordien.
Voor het eerst in de menselijke geschiedenis gaan we nu het omgekeerde proberen. De economische risico’s liggen daardoor nadrukkelijk aan de onderkant. In het kader van de Green Deal zal ook veel geld van Noord- naar Zuid-Europa gaan waarvan we maar moeten afwachten hoe goed dat besteed wordt. Overigens geldt hetzelfde voor de grote sommen geld die rijke landen gaan overmaken naar minder gefortuneerde landen, zoals afgesproken op COP-27.
Europese economie toch al onder druk
Alsof ik mijn gehoor al niet voldoende had geschokt, deed ik er nog een schepje bovenop. We gaan de Green Deal uitvoeren in een tijd dat de Europese economie toch al onder grote druk staat. Als blijkt dat de Green Deal die problemen eerder vergroot dan vermindert, is het de vraag wat er gebeurt met het draagvlak. Tekenend is wellicht dat onze eigen regering volgens opiniepeilingen nog maar op nauwelijks een derde van de kamerzetels kan rekenen.
Als je de mensen niet ‘meeneemt’ kom je in de problemen. Gelukkig heeft de Europese Commissie, de grote aanjager van de Green Deal, geen last van zo’n democratische terugkoppeling. Natuurlijk bevat de Green Deal ook veel goeds en hoewel ik ervan overtuigd ben dat de macro-economische gevolgen eerder negatief dan positief zijn, ontstaan er ook nieuwe verdienmodellen. Ga ervoor!
Han de Jong is voormalig hoofdeconoom van ABN Amro. Hij schrijft wekelijks voor Investment Officer over economie en markten. Meer informatie over zijn visie kunt u lezen op Crystal Clear Economics.
