Wat mij momenteel enorm frappeert, is dat veel landen kampen met hetzelfde probleem, de torenhoge inflatie, maar dat de reacties van de centrale banken sterk verschillen.
Toen de inflatie in de loop van 2020 begon te stijgen, keek de centrale bank van Brazilië het eerst even aan, maar al vroeg in 2021 kwam zij in actie. In totaal heeft de Braziliaanse centrale bank de rente nu al negen keer verhoogd.
De Fed hield lang vol dat hoge inflatie tijdelijk was, maar heeft in de laatste maanden een spectaculaire draai gemaakt. Na de eerste renteverhoging in maart is een hele reeks in het vooruitzicht gesteld en waarschijnlijk zullen de stappen groter zijn dan die in maart. Ook gaat de Fed de eigen balans voortvarend verkorten.
De ECB ontbreekt het daarentegen aan elke urgentie. De depositorente is zelfs nog negatief en de bank koopt nog altijd obligaties.
De Tweede Kamer volgt nascholingscursus over inflatie
Natuurlijk, de ene economie is de andere niet. Zo profiteert Brazilië van de stijging van grondstofprijzen terwijl die voor ons vervelend is. Maar als ik de situatie in deze drie economieën beschouw, en dan bijvoorbeeld naar de werkloosheid kijk, zie ik toch onvoldoende rechtvaardiging voor het uiteenlopende monetaire beleid.
Eén van de drie genoemde centrale banken moet wel een grote fout begaan. Er zijn twee mogelijkheden. De eerste is dat de centrale bank van Brazilië onnodig verkrapt, dat ze daardoor schade aan de eigen economie toebrengt, en dat de Fed dat voorbeeld gaat volgen. De andere mogelijkheid is dat de ECB de inflatierisico’s schromelijk onderschat. Ik vermoed het laatste. De centrale bank van Brazilië kent haar pappenheimers wat betreft inflatie immers wel. Wij, inclusief de ECB, daarentegen zijn inflatie volledig ontwend. Kennis hieromtrent is bij ons weggevloeid. Voor leden van de Tweede Kamer werd vorige week zelfs een soort nascholingscursus over dit onderwerp georganiseerd.
Ik heb het niet gecontroleerd, maar vermoed sterk dat geen van de huidige bestuursleden van de ECB ooit tot een reeks renteverhogingen heeft besloten. De laatste keer dat onze centrale bank met zo’n reeks begon was immers eind 2005!
Toch zit het eraan te komen. Wanneer de obligatie-aankopen zijn gestopt, later dit jaar, kunnen we in de eurozone eindelijk ook renteverhogingen verwachten, Christine Lagarde heeft het min of meer beloofd.
Hoe zou een renteverhoging voelen voor de ECB-bestuurders? Het kan niet anders dan dat het zal zijn alsof ze voor het eerst seks hebben. De huidige bestuursleden hebben het immers nog nooit gedaan. Dat moet een hoop opwinding geven voor een centrale bankier. Maar ook onzekerheid, zo van “doe ik het wel goed” en degenen met empathie zullen zich afvragen hoe het voor de ander is.
In de grafiek hierboven is te zien dat de ECB ook in 2008 en 2011 de rente heeft verhoogd, maar dat waren ‘vergissingen’ die weer snel ongedaan werden gemaakt. Wellicht vergelijkbaar met het gefriemel van wel erg jonge ‘wannabe lovers’ dat uiteindelijk, en gelukkig maar, niet tot de geslachtsdaad leidde.
Ook veel economen raaskallen over inflatie
Het is misschien arrogant, maar als ik naar sommige collega-economen luister, concludeer ik dat ook onze beroepsgroep de inflatie zo ontwend is geraakt dat er een grote hoeveelheid onzin wordt verkondigd. Ga maar na: de inflatie is op het hoogste punt sinds mensenheugenis en de werkloosheid op het laagste niveau in lange tijd. Kennelijk denken sommige vakbroeders dat die situatie vraagt om de allerlaagste rente uit de menselijke geschiedenis. De faculteit waar zulks wordt gedoceerd dient acuut gesloten te worden.
Ik weet ook wel, de inflatie wordt vooral veroorzaakt door de fors gestegen energieprijzen en door logistieke verstoringen. Daar kan de ECB niets aan doen. Dat neemt echter niet weg dat er een onbalans is tussen vraag en aanbod in de economie waar monetair beleid wel iets aan kan doen. Met monetaire verkrapping kun je de vraag dempen en meer laten aansluiten op het aanbod, voordat zich een breder en langdurig inflatieproces ontwikkelt. Ook kan monetair beleid ervoor zorgen dat inflatieverwachtingen verankerd blijven. Daarmee moet je niet wachten tot het anker losslaat.
Toen de titel van deze column op de een of andere manier in mij opkwam, moest ik direct denken aan 1978. Ik ging met mijn beste vrienden, Jan en Erik, op vakantie in de VS. Op onze huurauto plakten we een zelfgemaakte bumpersticker met de tekst “We Dutch are better lovers”, een heroïsche stelling waarvoor we overigens geen enkel bewijs konden overleggen. 44 jaar na dato kan ik verklappen dat deze marketingstrategie spectaculair onsuccesvol was. Wanneer Lagarde betoogt dat de ECB de inflatie scherp in de gaten houdt en er alles aan zal doen om deze onder controle te brengen, klinkt dat voor mij even plausibel als de tekst van onze bumpersticker.
Han de Jong is voormalig hoofdeconoom van ABN Amro. Hij schrijft wekelijks voor Investment Officer over economie en markten. Meer informatie over zijn visie kunt u lezen op Crystal Clear Economics.
