Inflatie is louter het gevolg van egocentrische menselijke verlangens en hebzucht. Het is een geestelijke aandoening waar wij onszelf niet van bewust zijn.
De enige manier om tot oplossingen te komen, is door kennis van de morele en geestelijke stoornissen van de mens als het om geld gaat. Door deze stoornissen ligt onze focus op het voortdurend willen verhogen van de hoeveelheid geld. Zonder bewustwording en aanpak van deze stoornissen zal het ertoe leiden dat de waarde van geld vermindert.
Winsten door al dan niet exotische trendbeleggingen, hypotheekrentes onder de 1,5 procent, elektrische auto’s voor een bodemprijs. Het kon niet op. Dat er een andere kant van de medaille is en alles een prijs heeft, voor anderen wel te verstaan, is de ver van ons bed show.
In de media hebben we niemand horen klagen dat iets te goedkoop was of er teveel winst werd gemaakt. Regen kan niet bestaan zonder zonneschijn, dag niet zonder nacht en eb niet zonder vloed. Balans zorgt voor een evenwichtige natuur en ook voor een evenwichtige samenleving en economie. Het feit is dat de balans in de samenleving en de economie al lange tijd zoek is.
Inflatie als symptoom
De monetaire inflatie zet psychologische mechanismes in werking. Een bekende is Anchoring. Wij beschouwen en beleven gebeurtenissen vanuit een ankerpunt dat geworteld is in wat wij gewend zijn. Dit ijkpunt is bijvoorbeeld een hypotheekrente van 1,3 procent of bepaalde maandelijkse beleggingsresultaten.
Als de hypotheekrente stijgt of de inkomsten uit de beleggingen afnemen, stellen wij onszelf niet de vraag of de huidige opbrengsten of hypotheekrente in objectieve zin te laag respectievelijk te hoog zijn. Wij brengen geen nuancering aan, kijken niet objectief naar cijfers maar nemen wij wat wij gewend zijn als uitgangspunt. Laat staan dat wij met een helicopterview beleggingsresultaten of hypotheekrentes van de afgelopen vijftig jaar als uitgangspunt nemen bij onze beoordeling.
Inflatie als stoornis
Naast de monetaire variant is er ook sprake van een maatschappelijk breed stijgende inflatie volgens de psychologische definitie. Carl Jung, grondlegger van de analytische psychologie, omschrijft dit als een gemoedstoestand waarbij een buitensporige drang naar eigenbelang de boventoon voert. Dit wordt gecompenseerd door een innerlijke tegenhanger in de vorm van onderdrukte gevoelens van minderwaardigheid en angst om tekort te komen. Zolang er anderen zijn die het slechter hebben wordt het eigen gevoel van superioriteit bevestigd.
Economische staatsmedia
Jung definieert psychologische inflatie als een symptoom waarbij men zich van het menselijke zelf distantieert. Dit uit zich in egocentrisch gedrag waarbij de aandacht enkel en alleen op het eigen bestaan is gericht. Het heeft als gevolg dat het onmogelijk is om lessen te leren uit het verleden of objectieve conclusies te trekken voor de toekomst. Deze staat van bewustzijn regeert ons als een mini dictator met een eigen eenzijdige interpretatie van de economische gebeurtenissen een innerlijke staatsmedia, er valt geen rede tegenin te brengen.
Zelfverheerlijking
Jung leert ons ook dat psychologische inflatie niet mag worden geïnterpreteerd als welbewuste zelfverheerlijking. Hij noemt inflatie een regressie van ons bewustzijn naar volledige onbewustheid. Onbewust neemt de archetypische inhoud bezit van onze psyche en dwingt haar de grenzen van menselijkheid te overschrijden. Psychologische inflatie zorgt ervoor dat wij de mogelijkheid tot nuancering verliezen.
Dit gebeurt altijd wanneer het bewustzijn te veel onbewuste inhoud in zich opneemt en het onderscheidingsvermogen verliest om objectief te bepalen wat nu redelijk is en wat exorbitant. Jung duidt dit als de ‘conditio sina qua non’ van het bewustzijn. In het ergste geval ontstaat er een hybris waarbij iedere capaciteit tot nuancering uit het oog wordt verloren. De toeslagenaffaire is daar een recent voorbeeld van.
De Griekse oplossing voor inflatie
Inflatie is niet alleen een wanorde van het monetaire systeem maar een morele ziekte en uiteindelijk een psychische aandoening. De problemen en gevolgen zijn eenvoudig vast te stellen. Oplossingen en verandering zijn moeizamer te bereiken.
Wij zullen ons de vraag moeten stellen: Ben ik schuldig aan de oorzaken die bijdragen aan inflatie? Hoe is het met mijn hebzucht en verwachtingspatroon gesteld? Wat is nu het ergste wat zou gebeuren nu mijn waarde van mijn beleggingsportefeuille daalt en de hypotheekrente stijgt? De eerste stap naar genezing wordt samengevat in wat Aristoteles zei: ‘Ken u zelf!’
Anne Abbenes is financieel psycholoog, trainer/coach, adviseur en onderzoeker van financieel gedrag. Zij is lector behavioral finance & financiële psychologie aan onder andere de UCLL (Associatie KU Leuven) en bestuurder bij het Financial Psychology Institute Europe®. Daarnaast is ze internationaal (court) mediator, onderhandelaar en arbiter en master in financial planning.
