De afgelopen maanden hebben we gezien dat COVID-19 gevolgen heeft voor bijna elk aspect van ons leven, van werken en winkelen tot vrijetijdsbesteding.
Tegen deze achtergrond ondergingen vastgoedaandelen wereldwijd een snelle en veelal hevige correctie. Beleggers probeerden de snel veranderende fundamentals in de koersen te verdisconteren, wat echter allesbehalve eenvoudig was. Concrete transactiegegevens zijn als gevolg van de onvermijdelijke afzwakking van de verhuur- en beleggingsactiviteit nog onvoldoende beschikbaar. Uiteenlopende visies over de duur en diepte van de recessie vormen eveneens een complicerende factor.
Vastgoed is een heterogene beleggingscategorie. Ieder object bestaat weliswaar uit bakstenen en cement, maar vastgoedobjecten kunnen qua gebruiksmogelijkheden en dynamiek enorm verschillen. We zijn ons er maar al te zeer van bewust dat fysieke winkels in een steeds lastiger parket verzeild raken nu de meeste trends van vóór de COVID-19-uitbraak versneld doorzetten. Veel winkelvastgoedeigenaren gaan de komende maanden en jaren een ware overlevingsstrijd tegemoet. Iedereen zal beamen dat de groei van logistiek vastgoed vooral ten koste van fysieke winkels heeft plaatsgevonden. Hier wordt het fundamentele beeld steeds gunstiger. Deze subsector kwam sterk op en hield de essentiële economie in coronatijden draaiende. Aanbieders van logistiek vastgoed profiteerden hiervan. Bij woningvastgoed zien we alleen wat uitdagingen bij studentenhuisvesting. Wonen is een basisbehoefte. De meeste overheden willen voorkomen dat op dit gebied een crisis ontstaat en daardoor hield dit segment goed stand.
Kantoorvastgoed is de subsector met de grootste vraagtekens. Dit is een segment waarover veel discussie bestaat tussen sectorspecialisten en beleggers. In deze update schetsen we onze toekomstvisie voor deze sector. We staan stil bij verschillende thema’s – urbanisatie, globalisering, digitalisering, verdichting, massavervoer en overheidsbeleid – waar interessante trendverschuivingen plaatsvinden die mede bepalend zijn voor hoe ons kantoor er in de toekomst zal uitzien.
Kantoren in de reset
Deze pandemie heeft de wijze waarop we werken (voor degene die nog werk hebben) ontegenzeglijk ingrijpend veranderd. Enkele jaren geleden werd thuiswerken nog als excuus gezien om huishoudelijke klussen in te halen. Verbinding maken met het netwerk op kantoor leverde vaak problemen op. In de huidige coronatijd doen managers inmiddels een dringend beroep op thuiswerkende medewerkers om genoeg pauzes tijdens het werk in te lassen om burn-outs te voorkomen. Werknemers lijken thuis langer en harder te werken, ondersteund door een stabiele technische infrastructuur en effectieve communicatielijnen.
We geloven niet dat het kantoor passé is, dat we voortaan iedere dag thuis gaan werken. Wel denken we dat flexibel werken nu ook in opkomst is in veel bedrijfstakken waar dit van oudsher nauwelijks mogelijk was. Het is dan ook onvermijdelijk dat sommige kantoren overbodig worden. Dat geldt vooral voor kantoren die in buitenwijken gelegen zijn, maar ook voor panden in het stadscentrum die qua functionaliteit of design verouderd zijn. Deze gebouwen zullen, om te beginnen op secundaire locaties, met structurele leegstand te maken krijgen.
Verder lezen? Dat kan hier
