En toen ging het snel. In juli daalde het vertrouwen van ondernemers tot zorgwekkende niveaus waardoor een recessie, zeker in Europa, onontkoombaar lijkt.
De S&P Global Flash Composite (Manufacturing + Services) PMI voor Duitsland daalde tot 48,0. Dik onder het ‘magische’ niveau van 50, door velen gezien als de grens tussen economische groei en krimp – ook al ligt het daadwerkelijke niveau waarop sprake is van negatieve BBP-groei, aanzienlijk lager. De Manufacturing PMI ging ook kopje onder en zakte tot 49,2.
In de Verenigde Staten is het beeld niet veel beter. De Composite PMI daalde nog sterker en noteerde 47,5. Hier hield de Manufacturing PMI beter stand, maar daalde desondanks tot 52,3.
Ifo-instorting
Nog droeviger is het gesteld met de Duitse IFO-index – de belangrijkste graadmeter voor de Duitse industrie en economie. De index daalde tot 88,6, een niveau dat we voor het laatst zagen in de eerste maanden van de coronacrisis en dat steevast wordt gevolgd door een recessie. Dat IFO index wijst op een jaar-op-jaar krimp van de Duitse economie van meer dan 5 procent.
De IFO subindex voor de verwachtingen ziet er nog somberder uit en wijst op een jaar-op-jaar krimp van het BBP van 10 procent! En hoewel het normaal gesproken niet zover komt – veelal volgt de gerealiseerde groei de Ifo verwachtingenindex niet helemaal mee naar beneden, uitsluiten moeten we het ook niet.
Duitse bedrijven zetten zich schrap voor de aankomende winter, waarbij de kans gestaag toeneemt dat de gasvoorzieningen vanuit Rusland volledig worden stopgezet. De Duitse Bundesbank schat dat in dat scenario 3,25 procent aan economische groei verloren gaat tussen nu en het tweede kwartaal van 2023. Let wel dat komt bovenop de recessie waarnaar we nu al onderweg zijn.
Een nare recessie
De laatste cijfers met betrekking tot het ondernemersvertrouwen bevestigen dat het niet de vraag is of maar wanneer de recessie komt. Als hij eerder komt dan verwacht, levert dat een lastige situatie op. Met de forse stijging van staatsschulden als gevolg van corona en de toenemende kans dat omvallende energiebedrijven moeten worden genationaliseerd, is er weinig animo van overheden om zich een weg uit de recessie te stimuleren.
Over de mogelijkheden van Italië hebben we het maar niet. En voor de ECB, dat pas net de eerste renteverhoging heeft doorgevoerd en lichtjaren ‘behind the curve’ ligt, zal het niet makkelijk zijn om meteen de geldpers weer aan te zetten. De recessie kan hierdoor een naar randje krijgen met zijn weerslag op de financiële markten.
Jeroen Blokland is oprichter van True Insights, een platform dat onafhankelijke research biedt om gediversifieerde multi-asset portefeuilles samen te stellen. Blokland was laatstelijk hoofd multi-assets bij Robeco. Zijn "grafiek van de week" verschijnt elke donderdag op Investment Officer.
